Οι λέξεις της χρονιάς toxic & single use

H ελληνική λέξη «τοξικός» "toxic" αναδείχθηκε από το Λεξικό της Οξφόρδης ως  η λέξη  για το 2018. καθώς αντικατοπτρίζει «το ήθος, τη διάθεση ή τις ανησυχίες» της χρονιάς. Οικονομολόγοι, πολιτικοί, ψυχολόγοι και οικολόγοι, αναφέρθηκαν σε τοξικά ομόλογα, τοξικές συμπεριφορές τοξικούς συντρόφους, τοξικά προϊόντα και φυσικά τοξικό περιβάλλον.Άλλωστε, η λέξη «τοξικός» χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές την τελευταία χρονιά και λόγω της επίθεσης κατά του Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του, με χημική ουσία, όσο και στο περιβάλλον, τον πολιτισμό, τον αέρα, τα φύκια και τον πόλεμο.  Τοξικά αέρια χρησιμοποιήθηκαν και το 2018 στην Συρία σύμφωνα με τον ΠΟΥ στην πόλη Ντούμα. Η πρώτη χρήση τοξικών αερίων έγινε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξολοθρεύτηκαν 100 χιλιάδες στρατιώτες... 

Όμως η λέξη τοξικός έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα  μακραίωνη διαδρομή, απόλυτα σχετική με τον πόλεμο. 
Στον πόλεμο οι Έλληνες άλειφαν τις αιχμές από τα βέλη με δηλητήριο για να είναι πιο αποτελεσματικά και  θανατηφόρα όπου και και να σε πετύχαιναν. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία ο Ηρακλής βούτηξε τα βέλη του στο δηλητηριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας και η θεά Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη ποτισμένα σε δηλητήριο ίταμου. Ο ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, οι οποίες τιμωρούσαν τους ανθρώπους με τη χρήση του δηλητηρίου του. Με εντολή της μητέρας της Λητούς σκότωσε με αυτά τα βέλη τα παιδιά της Νιόβης, η οποία καυχιόταν για την πολυτεκνία της.O ίταμος είναι φυτό, το οποίο ευδοκιμεί στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Μακεδονία, στη Θράκη, στη Θεσσαλία, στη Στερεά Ελλάδα, στην Πελοπόννησο και στη Σαμοθράκη και είναι γνωστό ως ήμερο έλατο ή καρκαριά.  Το επιστημονικό του όνομα προερχόμενο από την Ελληνική είναι  Τάξος ο ραγώδης. Η συνήχηση του τάξου με το τόξο μας βάζει σε ετυμολογικές υποθέσεις που μπορούν και να θεωρηθούν βάσιμες. Τα ετυμολογικά λεξικά πάντως το αναφέρουν σχηματικά: Toxic from Latin toxicus and this from Greek τοξικόν φάρμακον=poison for use on arrows. Το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σε βίντεό του, κάνει αναφορά στην προέλευση της λέξης, η οποία παρουσιάζεται με ένα  βέλος που ξεκινάει από την αρχαιότητα και στο τέλος καταλήγει σε δηλητήριο. Η λέξη δηλητήριο τώρα προέρχεται από το ρήμα δηλέομαι δηλούμαι που σημαίνει βλάπτω καταστρέφω. Τώρα όσον αφορά την τοξίνη που μας δηλητηριάζει, πρόκειται για αντιδάνειο από τη γαλλική toxine < toxique < λατινική toxicum < αρχαία ελληνική τοξικόν

(Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον οργανικό χημικό Λούντβιχ Μπρίγκε: 1849–1919). 

Το λεξικό Collins που και αυτό κάθε χρόνο ανακηρύσσει τη λέξη της χρονιάς επέλεξε για φέτος όχι μία λέξη, αλλά έναν όρο που αναφέρεται στα προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί για να χρησιμοποιηθούν μία φορά. Ο όρος single-use (μιας χρήσης) είναι η φράση της χρονιάς και στοχεύει στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης.

«Μιας χρήσης», λοιπόν, ένας όρος που αναφέρεται σε προϊόντα, συχνά κατασκευασμένα από πλαστικό, που χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά και αχρηστεύονται.

Οι λεξικογράφοι αυτοί παρακολουθούν περίπου 4,5 δισεκατομμύρια λέξεις για να παρουσιάσουν έναν ετήσιο κατάλογο νέων και αξιοσημείωτων λέξεων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε πρόσφατα την απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης, όπως τα καλαμάκια, τα πιάτα μίας χρήσης, τα μπουκάλια και τα πλαστικά μαχαιροπήρουνα, κάτι που αναμένεται να τεθεί σε ισχύ το 2021. Το Ηνωμένο Βασίλειο σκοπεύει επίσης να εισαγάγει φόρο στις πλαστικές συσκευασίες.

«Οι εικόνες πλαστικών που έπληξαν τους πιο απομακρυσμένους ωκεανούς, όπως καλαμάκια, μπουκάλια και σακούλες, οδήγησαν σε μια παγκόσμια εκστρατεία για τη μείωση της χρήσης τους», είπαν οι εργαζόμενοι του Collins. Η λέξη single-use έχει δει τετραπλάσια αύξηση στη χρήση της από το 2013.»

Το σίγουρο είναι πάντως πως  τα περισσότερα μίας χρήσης προϊόντα καταλήγουν να είναι τοξικά.

Η λέξη του 2017 ήταν «fake news» και η επιλογή του 2016 ήταν το «Brexit».