Τρίτη 7 Μαΐου 2019

ΒΙΠΑΣΣΑΝΑ - Ταξιδεύοντας στο σώμα με όχημα τις αισθήσεις

Συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από τότε που πραγματοποιήθηκε το πρώτο σεμινάριο διαλογισμού της Βιπάσσανα στην Ελλάδα. Από τότε έχουν πραγματοποιηθεί περίπου 40 δεκαήμερα. Με αφορμή την επέτειο των 20 χρόνων, αναδημοσιεύω ένα σχετικο άρθρο που είχα γράψει για το περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ το 2002 


Κάθε δρόμος με προορισμό τη γνώση είναι ένα ταξίδι από το αδρό στο λεπτότερο.

Ένα φιλικό ζευγάρι μου μίλησε πρώτη φορά για τη βιπάσσανα. Ήταν αρχές του 1999 και ετοιμάζονταν να συμμετάσχουν για πρώτη φορά στο 10ήμερο σεμινάριο της vipassana assossiation, που πραγματοποιήθηκε σε ελληνικό χώρο στην Κρήτη, 10-21/3/1999. Ο κώδικας της πειθαρχίας που είναι υποχρεωμένοι να τηρούν όλοι οι συμμετέχοντες μου φάνηκε υπερβολικός και λειτούργησε, μάλλον, αποτρεπτικά στο να σκεφτώ την περίπτωση να δοκιμάσω αυτή την πρακτική.
Ακόμη, το γεγονός ότι το σεμινάριο αυτό ήταν δωρεάν μου φάνηκε ύποπτο. Τα σεμινάρια ται τσι και διαλογισμού που είχα παρακολουθήσει τα  12 προηγούμενα χρόνια λειτουργούσαν με τον υποκειμενικό κώδικα της πειθαρχίας του καθενός. Αλλά δέκα μέρες χωρίς να μιλάς, χωρίς μουσική, τηλέφωνο, διάβασμα, γράψιμο και οτιδήποτε άλλο ακουγόταν παράλογο και απάνθρωπο.
Η ζωή όμως είναι αυτό που σου συμβαίνει όταν περί τα άλλα τυρβάζεις, και έτσι χωρίς σχεδόν να το καταλάβω βρέθηκα 22ος, τελευταίος και τυχερός στο Ρέθυμνο, να υπογράφω τη φόρμα της συμμετοχής μου στο σεμινάριο βιπάσσανα.
Στη φόρμα αυτή περιλαμβάνεται και ο κώδικας πειθαρχίας με τους 5 όρους για αυτούς που συμμετέχουν για πρώτη φορά:
1) δε σκοτώνουμε
2) δεν παίρνουμε τίποτα που δε μας έχει δοθεί
3) απέχουμε από κάθε σεξουαλική δραστηριότητα
4) δε λέμε ψέματα
5) απέχουμε από τη λήψη κάθε τοξικής ουσίας

Μας εξήγησαν ότι για να μην παραβούμε τον 4ο όρο ήταν απαραίτητη η τήρηση της << ευγενούς σιωπής>>. Βέβαια, η ευγενής σιωπή είναι κάτι περισσότερο από το να απέχεις από την ομιλία. Ευγενής σιωπή σημαίνει <<σιωπή σώματος, λόγου και μυαλού>>. Οποιοσδήποτε τρόπος επικοινωνίας με τους συμμετέχοντες μέχρι το πρωί της 10ης μέρας ήταν απαγορευμένος. Ήταν το απόγευμα της μέρας 0. Η πρώτη μέρα θα ξεκινούσε με την έγερση στις 4 το πρωί της επομένης. Τακτοποιηθήκαμε στα δωμάτιά μας, φάγαμε ένα ελαφρύ δείπνο και συγκεντρωθήκαμε στην αίθουσα του διαλογισμού για το πρώτο <<κάθισμα>> για να γνωρίσουμε τη θέση όπου θα καθόμασταν για 10 περίπου ώρες την ημέρα μέχρι το τέλος του σεμιναρίου.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

H πρώτη μέρα ήταν γεμάτη δυσκολίες, καταρχήν γιατί δεν είναι εύκολο για κάποιον που δεν το έχει ξανακάνει-σε αυτόν τον βαθμό-να κάθεται όλη τη μέρα προσπαθώντας να διαλογιστεί. Και, το κυριότερο, δίοτι ο τρόπος του διαλογισμού στον οποίον είχαμε αρχίσει να εξασκούμαστε ἠταν πρωτόγνωρος για τους περισσότερους. Οι οδηγίες σαφείς <<παρατηρήστε την αναπνοή σας χωρίς να τη ρυθμίσετε, παρατηρήστε την όπως είναι βαθιά, ρηχή, μόνο από το δεξί ή το αριστερό ρουθούνι, γρήγορη αργή δεν έχει καμία σημασία, το σημαντικό είναι η παρατήρηση>> Η αναπνοή είναι η αφετηρία αυτού του ταξιδιού που σκοπός του είναι η εκμάθηση της τέχνης το ζην. Ίσως να ήταν πιο εύκολο και πιο ξεκούραστο αντί να παρατηρούμε την αναπνοή μας να επαναλαμβάναμε μια λέξη, ένα μάντρα, το όνομα κάποιας θεότητας ή να φανταζόμασταν κάποια ιερή μορφή. Η συγκέντρωση του νου τότε θα ήταν πιο εύκολο να επιτευχθεί.
Όμως ο σκοπός, ο τελικός σκοπός αυτής της πρακτικής δεν είναι η συγκέντρωση του νου-που σίγουρα είναι κάτι πολύ σημαντικό-αλλά κάτι πολύ περισσότερο:το καθάρισμα του νου
Είχαμε σηκωθεί απο τις 4. Μέχρι τις 6:30 που ήταν το πρωινό ήμασταν στην αίθουσα του διαλογισμού κι ο καθένας , φαντάζομαι,θα προσπαθούσε-με όποιον τρόπο γνώριζε ή νόμιζε πως γνωρίζει-να διαλογιστεί. Το πρωινό τελείωσε στις 7:15. Μια βόλτα στον κήπο λίγη ξεκούραση σε απόλυτη ησυχία και στις 8 ακριβώς το γκονγκ μας ειδοποιούσε ότι έπρεπε να συγκεντρωθούμε στην αίθουσα του διαλογισμού. Εκεί μας δόθηκαν οι πρώτες οδηγίες για το πώς να παρατηρήσουμε την αναπνοή, χωρίς να προσπαθούμε να τη ρυθμίσουμε.
Μείναμε στην αίθουσα μέχρι τις 11. Κάθε ώρα και ένα πεντάλεπτο διάλειμμα. Για μια μικρή βόλτα στον κήπο, 2-3 λεπτά οδηγίες και στη συνέχεια παρατήρηση της αναπνοής για 50 λεπτά περίπου κάθε φορά. 11-1 ήταν το διάλειμμα για το μεσημεριανό φαγητό. Μετά θα συγκεντρωνόμασταν ξανά στην αίθουσα για να μέναμε εκεί μέχρι τις 5. Κάθε ώρα όπως και το πρωί κάναμε ένα πεντάλεπτο διάλειμμα όπως και το πρωί, δύο τρία λεπτά και στη συνέχεια παρατήρηση της αναπνοής για 50 λεπτά που φάνταζαν αιώνες
Όσο περνούσε η ώρα διαπίστωνα πόσο δύσκολο μου ήταν να τηρήσω αυτήν την τόσο απλή υπόδειξη, Ο νους, απείθαρχος αρνιόταν να συγκεντρωθεί σαν τη μαϊμού που <<σαλτάρει>> από το ενα κλαδί στο άλλο, θυμόταν, σκεπτόταν, σχεδίαζε και επιθυμούσε. Πού και πού ξαναγυρνούσα στην αναπνοή, κάτι που κρατούσε για λίγο. Είχα αρχίσει και να πιάνομαι και οι πρώτες σκέψεις για να <<παρατήσω>> με επισκέφθηκαν στο διάλειμμα 5-6 μμ. Για το απογευματινό ρόφημα και τα φρούτα που προσφέρονταν στους καινούργιους. Όσοι είχαν παρακολουθήσει ξανά το σεμινάριο έπιναν μόνο ζεστό νερό με λεμόνι. Στις 6 συγκεντρωθήκαμε πάλι στην αίθουσα για διαλογισμό μέχρι τις 7
και αμέσως μετά παρακολουθήσαμε για 20 λεπτά ένα βίντεο με τον Σ.Ν. Goenka, που εξηγούσε τα σχετικά με τις αρχικές δυσκολίες τον σκοπό του διαλογισμού, το γιατί η αναπνοή επιλέχθηκε ως αφετηρία, τη φύση του ανθρώπινου νου, τους λόγους για τους οποίους ειναι δὖσκολο να παρατηρούμε απερίσπαστα την αναπνοή μας, το πώς να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που συναναντάμε στην προσπάθεια μας και τελικά πώς να αποφύγουμε τους κινδύνους που καραδοκούν
Μετά την ομιλία αισθάνθηκα καλύτερα.Κάναμε ένα μικρό διάλειμμα και απο τις 8:30 ως τις 9 μπήκαμε πάλι στην αίθουσα για τον τελευταίο διαλογισμό της ημέρας.

ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Από το Μάιο του 1999 μέχρι σήμερα έχω παρακολουθήσει 7 δεκαήμερα σεμινάρια, τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές νοσταλγώ τις ημέρες που περασα δουλεύοντας με μοναδικά εργαλεία το μυαλό και το σώμα. Σκέπτομαι πως αν είχα πιο συχνά τη δυνατότητα να <<κλέβω>> 10 μέρες από τις ημέρες της καθημερινότητας σίγουρα θα είχα παρακολουθήσει περισσότερα. Γιατί τώρα γνωρίζω πια τα οφέλη. Παρ όλη την εξοικείωση με την ατμόσφαιρα που αποκομίζει κανείς, με την ατμόσφαιρα και την εξοικείωση που διδάσκεται στα σεμινάρια, η δεύτερη μέρα ήταν πάντα η πιο δύσκολη, ίσως γιατί καταλαβαίνεις ότι τα ψέματα τελείωσαν και ότι αν θες να μείνεις πρέπει να δουλέψεις σοβαρά. Το πρόγραμμα της 2ης και της 3ης μέρας είναι το ίδιο ακριβώς με αυτό της πρώτης. Και στις υπόλοιπες μέχρι τη 10η, δεν αλλάζει τίποτα παρά μόνο ότι μετά την 4η, τρεις φορές τη μερα για μια ώρα κάθε φορά στις 8 πμ, στς 2μμ, και στις 6μμ, οι διαλογισμοί που πραγματοποιούνται ονομάζονται διαλογισμοί <<ισχυρής απόφασης>>, γιατί κατά τη διάρκεια τους το ζητούμενο είναι να μην κινηθείς καθόλου, ούτε τα μάτια ούτε τα χέρια. Τη 2η και 3η μέρα οι οδηγίες που δίνονται αποσκοπούν στο να εξασκήσουν τον νου, ώστε να γίνεις ικανό να εντοπίζει λεπτοφυέστερες των αισθήσεων. Αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μυηθείς στη βιπάσσανα και να ταξιδεύεις μέσω των λεπτοφυών και των αδρών αισθήσεων μέχρι την ολική επίγνωση του σώματος. Για να επιτευχθεί αυτό ζητείται από τους συμμετέχοντες να εστιάσουν την προσοχή τους στην περιοχή μεταξύ του ανω χείλους και των ρουθουνιών. Σκοπός δεν είναι να ονομάσεις αυτό που αισθάνεσαι σε αυτή την μικρή περιοχή, ούτε υπάρχει καμιά συνταγή για το τι θα αισθανθείς. Μπορεί να νιώσεις τα πάντα. Δεν έχει καμια σημασία και φυσικά δεν μπορείς να αισθανθείς κατά παραγγελία. Στις απογευματινές ομιλίες που παρακολουθούσαμε αποσαφηνίστηκε το πόσο σημαντική είναι η πειθαρχία για την επίτευξη της σωστής συγκέντρωσης. Η απλή συγκέντρωση δεν είναι ο σκοπός αυτής της τακτικής. Η συγκέντρωση που αναπτύσσουμε σε αυτά τα σεμινάρια πρέπει να βασίζεται στην καθαρότητα. Είναι εφικτό το να συγκεντρωθείς όταν επιθυμείς κάτι διακαώς-το αντίθετο-αποστρέφεται ή όταν φαντασιώνεσαι άλλα αυτό δεν είναι το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι η επίγνωση της πραγματικότητας χωρίς επιθυμία ή αποστροφή κάθε λεπτό που περνάει
Κάτι ακόμη που έγινε σαφές ήταν το είδος της κατανόησης που προσπαθούμε να επιτύχουμε μέσω αυτής της τεχνικής. Σίγουρα δεν είναι η διανοητική κατανόηση, απαραίτητη μεν, ενδεχομένως όμως να αποβεί επικίνδυνη, αν δεν οδηγήσει στο επόμενο στάδιο που είναι η βιωματική κατανόηση. Όλα είναι εφήμερα ακόμα και το βουνό δεν είναι παρά ένα αργό κύμα. Δεν είναι μόνο ο ποταμός που λούστηκες διαφορετικός σήμερα και εσύ είσαι άλλος. Η κατανόηση της προσωρινότητας στο βιωματικό επίπεδο είναι σκοπός της βιπάσσανα.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΤΗΤΑΣ
Η εξάσκηση των προηγούμενων ημερών μας προετοίμασε για τη μύηση της βιπάσσανα. Το επίπεδο της συγκέντρωσης που είχαμε επιτύχει με την πολύωρη, καθημερνή, ακατάπαυστη άσκησή μας μάς επέτρεπε να επιχειρήσουμε το ταξίδι.
Ένα ταξίδι στην κυριολεξία από την κορυφή μέχρι τα νύχια, έχοντας αποκαταστήσει την επαφή με τις λεπτοφυείς αισθήσεις, παρατηρώντας τες για ατελείωτες ώρες στην περιοχή μεταξύ των ρουθουνιών και του άνω χείλους ήμασταν έτοιμοι πια να αρχίσουμε να παρατηρούμε τις αισθήσεις σε όλο το σώμα, ξεκινώντας από την κορυφή του κεφαλιού και φτάνοντας μέχρι τα νύχια των ποδιών. Το ζητούμενο τώρα ήταν να παραμείνεις ατάραχος και σε εγρήγορση, όποια η αίσθηση, που θα συναντούσε η προσοχή σου. Η προσοχή κάνοντας τον κύκλο πρέπει να μην αφήσει κανένα σημείο χωρίς να το επισκεφθεί. Στην αρχή, γίνεται αργά και οι περιοχές που αδυνατούμε να νιώσουμε οτιδήποτε είναι πολλές και μεγάλες. Όμως, σταδιακά μειώνονται μέχρι το σημείο της ταυτόχρονης ολικής επίγνωσης όλων των αισθήσεων που εμφανίζονται στο κορμί μας, μένουν για λίγο ή περισσότερο και ύστερα εξαφανίζονται όπως όλα σε αυτόν τον κόσμο.
ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΤΑΡΑΞΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ

Από τη στιγμή που ξεκινάς την εξάσκηση της βιπάσσανα συναντάς κάποιες δυσκολίες που κορυφώνονται την 6η μέρα. Το ξεπέρασμα τους ωστόσο είναι πιο εύκολο αό αυτό της δεύτερης και συνήθως οδηγεί στην τελική ευθεία για την ολοκλήρωση του σεμιναρίου. Από την παρατήρηση της αναπνοής και των αισθήσεων σε μια περιορισμένη περιοχή φτάσαμε στο σημείο να παρατηρούμε τις αισθήσεις σε ολόκληρο το σώμα. Πολλές από αυτές δεν είναι καθόλου ευχάριστες όπως ο πόνος το μούδιασμα κλπ. Τέτοιου είδους δυσάρεστες αισθήσεις νιώθουμε συχνά και αναζητάμε την άμεση ανακούφιση. Τώρα, μαθαίνουμε πώς να εξετάζουμε τις αισθήσεις αντικειμενικά χωρίς να αντιδρούμε και χωρίς να ταυτιζόμαστε με αυτές.
Για να πετύχουμε αυτό είναι απαραίτητη η ανάπτυξη της δεκτικής αταραξίας και της εγρήγορσης. Οι διαλογισμοί ισχυρής απόφασης που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα από την 4η ήμερα εξυπηρετούν αυτόν τον σκοπό. Αποδεχόμαστε με διαύγεια και αταραξία οτιδήποτε νιώθουμε και έτσι με το να μην αντιδρούμε αποκτάμε τη δυνατότητα να παρατηρούμε πώς εμφανίζονται και πώς σβήνουν τόσο οι λεπτοφυείς όσο και οι αδρές αισθήσεις. Ο νόμος της προσωρινότητας δεν
είναι πια ένα διανοητικό αξίωμα, αλλά μια βιωματική εμπειρία

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Ακόμη και για κάποιον που παρακολουθεί για πρώτη φορά ένα δεκαήμερο σεμινάριο οι τελευταίες μέρες είναι στην κυριολεξία, συναρπαστικές. Η εσωτερική ποιότητα έχει αλλάξει και αυτό διακρίνεται στα πρόσωπα των συμμετεχόντων. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται τώρα στην εφαρμογή της τεχνικής στην καθημερινή μας ζωή.Οι απογευματινές διαλέξεις είναι επικεντρωμένες σε αυτόν τον τομεα. Γιατί η επιγνωση των σωματικών αισθήσεων. Η απάντηση απλή διότι έτσι γινόμαστε κύριοι του εαυτού μας.
Όλοι μας αναζητούμε τη γαλήνη και την αρμονία γιατί λείπουν από τη ζωή μας. Κατά καιρούς, όλοι βιώνουμε στιγμές ταραχής, εκνευρισμού, δυσαρμονίας και δυστυχίας. Και όταν κάποιος υποφέρει από μια τέτοια αναταραχή δεν περιορίζει τη δυστυχία μόνο στον εαυτό του αλλά τη μοιράζει και στους άλλους. Όταν είναι κανείς ταραγμένος για να πάψει να είναι πρέπει να μάθει τη βασική αιτία της αναταραχής και της δυστυχίας του. Μια αρνητική ή νοσηρή σκέψη δεν μπορεί να συνυπάρξει με την αρμονία.
Πώς αρχίζει κανείς να παράγει αρνητισμό; Νιώθω πολύ δυστυχισμένος όταν βλέπω κάποιον να συμπεριφέρεται με έναν τρόπο που δε μου αρέσει. Ένας τρόπος για να λύσω το πρόβλημά μου είναι να τα κανονίσω έτσι ώστε τίποτα ανεπιθύμητο να μη μου συμβαίνει. Αυτό όμως δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί. Συνέχεια μας συμβαίνουν πράγματα αντίθετα προς τις προσδοκίες και τις επιθυμίες μας. Το ερώτημα λοιπόν είναι: Πώς μπορώ εγώ να μη δημιουργώ εντάσεις και να παραμένω στη γαλήνη μου, όταν αντιμετωπίζω πράγματα που δε μου αρέσουν; Μία λύση είναι να στρέψω την προσοχή μου αλλού.Έτσι, ο νους ξεφεύγει από τον θυμό και τον αρνητισμό. Ωστόσο, η λύση αυτή είναι αποτελεσματική μόνο σε συνειδητό επίπεδο. Στην πραγματικότητα στρέφοντας την προσοχή μου αλλού στρέφω τον θυμό μου βαθιά στο ασυνείδητο. Και σε αυτό το σημείο συνεχίζει να παράγει και να πολλαπλασιάζει το ίδιο μίασμα. Η υπεκφυγή δεν είναι λύση. Πρέπει το πρόβλημα να αντιμετωπισθεί. Όταν αναδύεται ένας αρνητισμός στον νου, απλώς παρακολούθησε τον. Μόλις αρχίζεις να παρατηρείς ένα μίασμα του νου σου αυτό αρχίζει να αποδυναμώνεται και σιγά σιγά να εξαφανίζεται.
Η δυσκολία έγκειται στο ότι δεν αντιλαμβανόμαστε πότε εμφανίζεται ένα μίασμα. Αρχίζει βαθιά στο ασυνείδητο επίπεδο του νου ώσπου να φτάσει στο συνειδητό. Έχει αποκτήσει τόση δύναμη που μας κυριεύει και δεν μπορούμε να το παρατηρήσουμε με τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σωματικό επίπεδο. Το πρώτο που συμβαίνει όταν αναδύεται ένα μίασμα στον νου είναι πως η αναπνοή χάνει τον πραγματικό της ρυθμό. Σε ένα πιο δυσδιάκριτο επίπεδο ένα είδος βιοχημικής αντίδρασης συμβαίνει στο σώμα και παράγει κάποια αίσθηση. Η παρατήρηση και η επίγνωση της αναπνοής
και των αισθήσεων είναι η πρακτική λύση που προτείνει η βιπάσσανα.
Το να παρατηρείς την πραγματικότητα όπως είναι παρατηρώντας την αλήθεια μέσα σου σημαίνει να γνωρίζεις τον εαυτό σου στο εμπειρικό επίπεδο. Όσο εξασκείται κανείς βγαίνει από τη δυστυχία της αρνητικότητάς του. Από την χονδροειδή εξωτερική αλήθεια διεισδύει στην απώτατη αλήθεια του νου και της ύλης. Στη συνέχεια το υπερβαίνει αυτό και βιώνει μία αλήθεια που βρίσκεται πέρα του νου και της ύλης, πέρα του χώρου και του χρόνου. Πέρα από το εξαρτημένο πεδίο της σχετικότητας: την αλήθεια της συνολικής λύτρωσης πέρα από την αρνητικότητα και τις δυστυχίες. Σε αυτήν την απώτατη αλήθεια μπορεί κανεις να δώσει ό,τι όνομα θέλει. Πάντως πρόκειται για τον τελικό στόχο όλων των ανθρώπων. ΜΑΚΑΡΙ ΟΛΑ ΤΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ.


Αυτό το άρθρο δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση οδηγό για διαλογισμό της βιπάσσανα άνευ διδασκάλου. Αν κάποιος επιθυμεί να γνωρίσει την τεχνική πρέπει να παρακολουθήσει ένα 10ημερο σεμινάριο. Για πληροφορίες σχετικά με τον διαλογισμό της βιπάσσανα και τις ημερομηνίες των επόμενων σεμιναρίων στην Ελλάδα: www.gr.dhamma.org. 

Μπάχαλο

  Τα τελευταία χρόνια, όλο και συχνότερα ακούμε στις ειδήσεις, ως γενικό χαρακτηρισμό κάθε «ακραίας» πολιτικής/κοινωνικής διαμαρτυρίας, το ν...