Από πού και γιατί; - Γλωσσική αλληλοπεριχώριση στα Βαλκάνια 2. (Αλβανικά - Αρβανίτικα)

Συνεχίζουμε και σήμερα την περιήγησή μας στη Βαλκανική χερσόνησο, καταγράφοντας τις γλωσσικές ανταλλαγές που έγιναν με τους γειτονικούς λαούς. Οι Αλβανοί και οι Αρβανίτες, όπως αποκαλούμε τους Αλβανόφωνους που κατοικούσαν και κατοικούν στην Ελληνική επικράτεια δάνεισαν και δανείστηκαν αρκετές λέξεις, που η χρήση τους στον καθημερινό λόγο είναι συχνότατη. Τα Αρβανίτικα έχουν έντονες επιρροές από τα μεσαιωνικά Αλβανικά. Οι Αρβανίτες είναι στην πλειονότητα τους Χριστιανοί Ορθόδοξοι στο θρήσκευμα και στο μεγαλύτερο μέρος τους ήταν δίγλωσσοι. Η γλώσσα τους έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την Ελληνική γλώσσα με την οποία έχει έρθει σε επαφή, από τα Λατινικά και από τα Σλαβικά. Η γλώσσα πλέον βρίσκεται σε παρακμή, εν μέρει εξαιτίας της μετακίνησης των Αρβανιτών από τα χωριά τους στις ελληνόφωνες πόλεις και εν μέρει λόγω της πλήρους πολιτιστικής ενσωμάτωσης των Αρβανιτών από το ελληνικό περιβάλλον. Ο όρος Αρβανίτικα προέρχεται από τη λέξη Αρβανίται. Η ετυμολογία του ελληνικού επιθέτου Αρβανίτικος -η -ο προέρχεται από τη ρίζα Αρβανίτ- του ουσιαστικού Αρβανίτης, σύμφωνα με το λεξικό του Γιάννη Κουλάκη. Σύμφωνα με το λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη η λέξη προέρχεται από το τοπωνύμιο Άρβανα>αλβ.Ärbena. Η ονομασία Άρβανα δόθηκε αρχικώς στην οροσειρά που εκτείνεται μεταξύ των ποταμών Mat και Ischmi (δυτικά της Αχρίδας). Οι λέξεις που ήρθαν στα ελληνικά από τα αλβανικά, ανεξάρτητα αν η απώτερη προέλευσή τους είναι από άλλη γλώσσα  είναι αρκετές, αν και λιγότερες από αυτές που ήρθαν από τα σλαβικά και πολύ λιγότερες από αυτές που ήρθαν από τα τούρκικα, στις οποίες αναφερθήκαμε σε προηγούμενες εκπομπές. Αναφέρω ενδεικτικά μερικές από τις πιο γνωστές και συχνά χρησιμοποιούμενες στον καθημερινό μας λόγο: 

βλάμης γούβα ζουλάπι, καλαμπόκι, κοκορέτσι, κοπέλα, κουλαντρίζω,λουλούδι, λούμπα, λούτσα,  μάγκας 

μαρμάγκα, μπάκα,μπαμπέσης, μπέσα.μπομπότα,μπουσουλάω,πλιάτσικο, σβέρκος,

 τάτσι μίτσι κότσι, τσίφτης, τσούπρα, φλογέρα, φάρα*,
Η φάρα είναι μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης με βάση την καταγωγή (παρόμοια με το γένος). Οι Αρβανίτες ήταν οργανωμένοι σε φάρες, κυρίως κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν ένας οπλαρχηγός και η φάρα έπαιρνε το όνομά του (π.χ. η φάρα του Μπότσαρη) 

 Από την ελληνική τα αλβα­νικά πήραν λέξεις όπως: nikoqiri ‘ο νοικοκύρης’ (< νοικοκύρης), prika ‘η προίκα’ (< προίκα), ormis ‘ορμώ’ (< ορμήσω, ορμώ), stolis ‘στολίζω’ (< στολίσω, στολίζω), pllakos ‘πλακώνω’ (< πλακώσω, πλακώνω) καθώς και ανθρωπωνύμια: Jorgo (< Γιώργος), Panajot (< Παναγιώτης), Niko (< Νίκος), Vangjel (< Βαγγέλης), Parashqevi (< Παρασκευή), Costa (< Κώστας) 
'Εδώ κάπου 
ο χρόνος της σημερινής μας συνάντησης ολοκληρώθηκε. Από τον Αλέξανδρο Κασελάκη που ήταν στην τεχνική επιμέλεια και από μένα γεια σας και να είστε καλά. 

*Καθημερινά στο ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ στις 07:55 και 17:55 http://webradio.ert.gr/