Από πού και γιατί - Θερινό ηλιοστάσιο

Χθες Τετάρτη 21 Ιουνίου, στις 17:57 ώρα Ελλάδας πραγματοποιήθηκε το θερινό ηλιοστάσιο, ο ήλιος στη φαινομενική του περιφορά γύρω απ' τη γη, έφτασε στο μέγιστο ύψος του στον ουρανό (23μοίρες και 27') στο βόρειο ημισφαίριο.  Το θερινό ηλιοστάσιο  είναι η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου στο βόρειο ημισφαίριο και ταυτόχρονα σηματοδοτεί την έναρξη του καλοκαιριού. Η λέξη ηλιοστάσιο προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια , μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται, τρέπεται προς τα νότια, εξού και το λιοτρόπι, από το ήλιος και τρέπω, όπως σωστά το λέει ο λαός.

Η ημέρα του θερινού ηλιοστασίου γιορτάζεται από αρχαιοτάτων χρόνων με τιμές στον φωτοδότη και ζωοδότη Ήλιο. Οι σύγχρονοι παγανιστές τιμούν ιδιαίτερα το θερινό ηλιοστάσιο με επίκεντρο το μεγαλιθικό μνημείο του Στόουνχετζ στην Αγγλία. Στην Αρχαία Αίγυπτο, το θερινό ηλιοστάσιο καθώς προηγείτο της εμφάνισης του άστρου του Σείριου, το οποίο οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ήταν υπεύθυνο για την ετήσια πλημμύρα του Νείλου στον οποίο βασίζονταν για τις καλλιέργειες το ημερολόγιο ορίστηκε έτσι ώστε η αρχή του έτους να συμπίπτει με την εμφάνιση του Σείριου, αμέσως μετά το ηλιοστάσιο. Στην Αρχαία Ελλάδα, η γιορτή του ηλιοστασίου  είχε νότες κοινωνικής ισότητας

Η ελληνική γιορτή της Κρόνιας (για τους Ρωμαίους Σατουρνάλια), που τιμούσε τον Κρόνο, τον θεό της γεωργίας,  συνέπιπτε με το ηλιοστάσιο. Το πανηγύρι ξεχώριζε από άλλες ετήσιες γιορτές αφού σκλάβοι και ελεύθεροι άνδρες συμμετείχαν στις γιορτές ως ίσοι. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού στον ελληνικό χώρο το ηλιοστάσι  συνδυάστηκε  με τις φωτιές τ’ Αϊ Γιαννιού και τον Κλήδονα, την παραμονή του Γενεθλίου του Ιωάννου του Προδρόμου (23 Ιουνίου), έθιμο σύμφωνα με το οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Η λέξη «ο κλήδονας» προέρχεται από την αρχαία λέξη «η κληδών». Κληδών ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, το μαντικό σημάδι και κατ’ επέκταση το άκουσμα του οιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.

Από πού και γιατί - φιλότιμο

Σε όλες τις γλώσσες του κόσμου υπάρχουν λέξεις που δεν μεταφράζονται, δεν αποδίδονται μονολεκτικά. Στην Ελληνική κλασσικό  και γνωστό σε όλους παράδειγμα είναι η λέξη "φιλότιμο" η ιδιαίτερη, αυξημένη ευαισθησία, ως στοιχείο του χαρακτήρα κάποιου σε σχέση με την προσωπική τιμή, την αξιοπρέπειά του και γενικότερα με την εικόνα που σχηματίζουν οι άλλοι (η κοινωνία, το περιβάλλον) γι΄ αυτόν. Η λέξη είναι ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο του επιθέτου φιλότιμος, και είναι σχεδόν αδύνατο να μεταφραστεί επαρκώς, γιατί περιγράφει ένα σύνθετο πλέγμα αρετών, που μόνο περιφραστικά αποδίδεται . Το φιλότιμο είναι διαχρονικό δάνειο από το φιλότιμον της κοινής ελληνιστικής  και ετυμολογείται από το αρχαίο ρήμα φιλέω και το ουσιαστικό τιμή.

Αρχικά δεν είχε την θετική έννοια που απέκτησε με την πάροδο του χρόνου Στην Πολιτεία του Πλάτωνα χρησιμοποιείται ειρωνικά «για αυτόν που αγαπά τη  διάκριση, τον φιλόδοξο» ενώ ο Δημοσθένης τη χρησιμοποιεί για τον «άσωτο» ή «άπληστο» άνθρωπο. Με το ξεκίνημα όμως της χριστιανικής εποχής, η λέξη  αποκτά σταθερά θετική έννοια και η εμφάνισή της στις επιστολές τπυ Παύλου, προς Ρωμαίους, Κορινθίους και Θεσσαλονικείς, εδραίωσε τη σημασία που έχει στη σύγχρονη ελληνική. Στην προς Ρωμαίους  χρησιμοποιεί το ρήμα φιλοτιμέομαι ,για να κηρύξει τα καλά νέα του Ευαγγελίου σε ανθρώπους που δεν το έχουν ακούσει.Στην προς Κορινθίους 5:9 , το χρησιμοποιεί για να περιγράψει τον «κόπο» του με την έννοια του έργου και των προσπαθειών της ζωής του.Στο 1ο Θεσσαλονικείς 4:11 το χρησιμοποιεί για να περιγράψει το είδος της φιλοδοξίας που πρέπει να έχουν οι πιστοί για να κάνουν τη ζωή τους με φιλότιμο : - μια ζωή υπεράνω μομφής, την οποία η κοινότητά τους εκτιμά για την καλοσύνη τους.

Το Μάρτιο του 2010 ο τότε Πρόεδρος των Η.Π.Α. Μπάρακ Ομπάμα σε εκδήλωση για την ημέρα της Ελληνικής ανεξαρτησίας, τόνισε την ελληνική έννοια του Φιλότιμου λέγοντας τα εξής: "...κυριολεκτικά, ορίζει την «αγάπη της τιμής». Αλλά πρακτικά, το Φιλότιμο σημαίνει πολλά περισσότερα. Είναι η αίσθηση της αγάπης για την οικογένεια, την κοινότητα και τη χώρα. Είναι η αίσθηση της αρχοντιάς και της ηθικής που κατοχυρώνεται στην ελληνική μυθολογία. Και είναι η αίσθηση του σωστού και του λάθους και το καθήκον να κάνουμε αυτό που είναι σωστό. Ενώ η αγγλική γλώσσα δεν προσφέρει άμεση μετάφραση του Philotimo , οι Αμερικανοί πολίτες υποστηρίζουν αυτή τη βασική ιδέα κάθε φορά που προσφέρονται εθελοντικά στην τοπική τους κοινότητα, σκάβουν βαθιά στις τσέπες τους για να κάνουν δωρεές σε φιλανθρωπικούς σκοπούς ή γενικά κάνουν κάθε προσπάθεια για να βελτιώσουν τη ζωή του γείτονά τους.

Από πού και γιατί: Άτομο - Άνθρωπος

 Στη χημεία και τη φυσική, το άτομο διαχρονικό δάνειο από την αρχαία ελληνική  (ετυμ. = άτμητο < α στερητ. + τέμνω) είναι το μικρότερο σωματίδιο ενός χημικού στοιχείου το οποίο  παραμένει αμετάβλητο κατά την εξέλιξη της χημικής αντίδρασης Η λέξη άτομο αρχικά, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες ατομικούς φιλοσόφους Δημόκριτο και Επίκουρο, εννοούσε το μικρότερο δυνατό άτμητο σωματίδιο. Στη νέα ελληνική η λέξη άτομο (σημασιολογικό δάνειο από τη γαλλική individuel), ορίζει τον μεμονωμένο άνθρωπο, τον άνθρωπο ως μονάδα. Η έννοια άνθρωπος και άτομο δεν είναι επ' ουδενί ταυτόσημες. Ο όρος άτομο  είναι αριθμός, ποσότητα, μετρήσιμο μέγεθος  και τίθεται απρόσωπα γιατί απλώς «μετράμε κεφάλια». Ακόμα λογίζεται ως μονάδα όταν κάνουμε κοινωνιολογικές αναφορές και ποσοτικές συγκρίσεις δηλαδή αντιπαραβάλλοντας το άτομο ως μονάδα με το σύνολο δηλαδή την κοινωνία για λόγους μεθοδολογικούς, ερευνητικούς, όπως γίνεται για παράδειγμα στις στατιστικές. «Στα 100 άτομα που ερωτήθηκαν, οι περισσότεροι από τους μισούς απάντησαν ότι …κοκ». 

 Αν το άτομο είναι ο άνθρωπος τότε με την ίδια λογική θα λέγαμε ότι κι ο ατομικισμός είναι ανθρωπισμός. Άνθρωπος  σημαίνει πρόσωπο, ηθική και πνευματική οντότητα. Ο άνθρωπος είναι όρος της ηθικής φιλοσοφίας ενώ το άτομο είναι όρος της κοινωνιολογίας. Οι αρχαίοι Έλληνες δε χρησιμοποιούσαν τον όρο άτομο αλλά τον όρο άνθρωπος για να δηλώσουν την αξία της φύσης του. «Ὡς χαρίεν ἔστ’ ἄνθρωπος, ἄν ἄνθρωπος ᾖ». Πόσο όμορφος είναι ο άνθρωπος, αν είναι άνθρωπος, σύμφωνα με τον Μένανδρο. Ο άνθρωπος πρέπει να αντιληφθεί την ύπαρξή του ως συνύπαρξη κι όχι σαν δήθεν αυθύπαρκτη μονάδα αποκομμένη από το περιβάλλον της, όπως δυστυχώς συμβαίνει με το άτομο. Με μια απλή φράση: ο άνθρωπος δεν υπάρχει απλώς, αλλά συνυπάρχει κυρίως. Ο άνθρωπος είναι συνάνθρωπος, αλλιώτικα καταντά απάνθρωπος. Ο ανθρώπινος άνθρωπος δεν είναι ατομικός αλλά κοινωνικός: δεν αποτελεί ύπαρξη αλλά συνύπαρξη, δεν είμαστε ανεξάρτητοι αλλά αλληλεξαρτώμενοι, και όπως εύστοχα επισήμανε ο Οδυσσέας Ελύτης, «Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου».

Από πού και γιατί - Αριθμολογία

 
Η Αριθμολογία από το αριθμός + λόγος είναι ενδογενές δάνειο από την γαλλική arithmologie, δημιούργημα του Γάλλου φυσικού και μαθηματικού  Αντρέ Αμπέρ - του θεμελιωτή της θεωρίας της ηλεκτροδυναμικής.  Στον όρο αριθμολογία ο Αμπέρ συμπεριέλαβε την έννοια της επιστήμης των αριθμών, την Αριθμητική και την Άλγεβρα.

 Σήμερα ως αριθμολογία ορίζεται οποιοδήποτε από τα πολλά παραδοσιακά συστήματα ή πίστεις στη μυστικιστική ή εσωτερική σχέση μεταξύ των αριθμών και των φυσικών αντικειμένων ή όντων και συνδέεται συχνά με το παραφυσικό, όπως η αστρολογία και παρόμοιες μαντικές τέχνες. Η αριθμολογία με συστήματα όπως η ισοψηφία ήταν δημοφιλής ανάμεσα στους πρώτους μαθηματικούς, όπως ο Πυθαγόρας, αλλά δεν θεωρούνται πλέον τμήμα των μαθηματικών και ορίζονται ως ψευδομαθηματικά από τους περισσότερους  σύγχρονους επιστήμονες.

Κατά τον Πυθαγόρα:

 Τα πάντα στη φύση είναι ομοιώματα των αριθμών. Τα στοιχεία των αριθμών είναι στοιχεία των όντων. Οι αριθμοί είναι η ουσία των πραγμάτων. Ολόκληρος ο ουρανός είναι Αρμονία και Αριθμός.

Τα όσα γνωρίζουμε για τον Πυθαγόρα και την θεωρία των αριθμών, τα οφείλουμε κυρίως στον Αριστοτέλη και στο έργο του Μετά τα Φυσικά.

Στη σχολή του ο Πυθαγόρας δίδαξε προφορικά και η διδασκαλία του κρατιόταν με όρκο, απόλυτα μυστική. Συγγράμματα δεν άφησε. Και αφ' ότου πέθανε, για έναν σχεδόν αιώνα, δεν γράφτηκε τίποτα για τη ζωή του και το έργο του. Από τότε μέχρι και σήμερα, μυστήριο και θρύλος περιβάλλει την προσωπικότητά του.

Ωστόσο κανείς δεν αμφισβητεί ότι ο Πυθαγόρας υπήρξε από τις οξυδερκέστερες και πλατύτερες διάνοιες της ελληνικής αρχαιότητας.

Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να υπογραμμιστεί, πως η περί Αριθμών Θεωρία του Πυθαγόρα δεν έχει καμιά σχέση με τις διάφορες αφελείς προλήψεις και δεισιδαιμονίες που αναπτύχθηκαν στο πέρασμα των κατοπινών αιώνων στους διάφορους λαούς, από αμόρφωτους ανθρώπους που ταύτισαν ορισμένους αριθμούς με την έννοια του Καλού και άλλους του Κακού, ξεχωρίζοντας τους σε "γούρικους" και "γρουσούζικους". Δεν υπάρχουν "καλοί και "κακοί" αριθμοί. Δεν είναι δυνατόν να αναλύσουμε όλες τις μαθηματικές και φιλοσοφικές ιδιότητες της  περί Αριθμών Θεωρίας του Πυθαγόρα. Είναι σημαντικό όμως να τονιστεί ότι η Πυθαγόρειος Θεωρία αποτελεί ένα σπουδαίο φιλοσοφικό σύστημα, στοιχεία του οποίου χρησιμοποίησαν μερικά από τα μεγαλύτερα πνεύματα όπως ο Πορφύριος, ο Ιάμβλιχος, ο Φίλωνας, ο Άγιος Ιουστίνος, ο Χρυσόστομος και ο Πλάτωνας, σύμφωνα με τον οποίο οι ιδέες είναι αριθμοί.