Από πού και γιατί: Άτομο - Άνθρωπος

 Στη χημεία και τη φυσική, το άτομο διαχρονικό δάνειο από την αρχαία ελληνική  (ετυμ. = άτμητο < α στερητ. + τέμνω) είναι το μικρότερο σωματίδιο ενός χημικού στοιχείου το οποίο  παραμένει αμετάβλητο κατά την εξέλιξη της χημικής αντίδρασης Η λέξη άτομο αρχικά, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες ατομικούς φιλοσόφους Δημόκριτο και Επίκουρο, εννοούσε το μικρότερο δυνατό άτμητο σωματίδιο. Στη νέα ελληνική η λέξη άτομο (σημασιολογικό δάνειο από τη γαλλική individuel), ορίζει τον μεμονωμένο άνθρωπο, τον άνθρωπο ως μονάδα. Η έννοια άνθρωπος και άτομο δεν είναι επ' ουδενί ταυτόσημες. Ο όρος άτομο  είναι αριθμός, ποσότητα, μετρήσιμο μέγεθος  και τίθεται απρόσωπα γιατί απλώς «μετράμε κεφάλια». Ακόμα λογίζεται ως μονάδα όταν κάνουμε κοινωνιολογικές αναφορές και ποσοτικές συγκρίσεις δηλαδή αντιπαραβάλλοντας το άτομο ως μονάδα με το σύνολο δηλαδή την κοινωνία για λόγους μεθοδολογικούς, ερευνητικούς, όπως γίνεται για παράδειγμα στις στατιστικές. «Στα 100 άτομα που ερωτήθηκαν, οι περισσότεροι από τους μισούς απάντησαν ότι …κοκ». 

 Αν το άτομο είναι ο άνθρωπος τότε με την ίδια λογική θα λέγαμε ότι κι ο ατομικισμός είναι ανθρωπισμός. Άνθρωπος  σημαίνει πρόσωπο, ηθική και πνευματική οντότητα. Ο άνθρωπος είναι όρος της ηθικής φιλοσοφίας ενώ το άτομο είναι όρος της κοινωνιολογίας. Οι αρχαίοι Έλληνες δε χρησιμοποιούσαν τον όρο άτομο αλλά τον όρο άνθρωπος για να δηλώσουν την αξία της φύσης του. «Ὡς χαρίεν ἔστ’ ἄνθρωπος, ἄν ἄνθρωπος ᾖ». Πόσο όμορφος είναι ο άνθρωπος, αν είναι άνθρωπος, σύμφωνα με τον Μένανδρο. Ο άνθρωπος πρέπει να αντιληφθεί την ύπαρξή του ως συνύπαρξη κι όχι σαν δήθεν αυθύπαρκτη μονάδα αποκομμένη από το περιβάλλον της, όπως δυστυχώς συμβαίνει με το άτομο. Με μια απλή φράση: ο άνθρωπος δεν υπάρχει απλώς, αλλά συνυπάρχει κυρίως. Ο άνθρωπος είναι συνάνθρωπος, αλλιώτικα καταντά απάνθρωπος. Ο ανθρώπινος άνθρωπος δεν είναι ατομικός αλλά κοινωνικός: δεν αποτελεί ύπαρξη αλλά συνύπαρξη, δεν είμαστε ανεξάρτητοι αλλά αλληλεξαρτώμενοι, και όπως εύστοχα επισήμανε ο Οδυσσέας Ελύτης, «Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου».