Από πού και γιατί - Ακηδία

 Για την αδιαφορία, την αμέλεια, την αμεριμνησία, την νωθρότητα, την τεμπελιά, την αφροντισιά, που συχνότατα συνοδεύουν την κατάθλιψη και κάνουν τον άνθρωπο αμελή και αδιάφορο, έχουμε διαχρονικά δανειστεί το λόγιο λήμμα ακηδία. Η ακηδία διαχρονικό δάνειο από την κοινή ελληνιστική με απώτατη ρίζα στην αρχαία ελληνική ομόηχη ακηδεία, με μόνη διαφορά στην ορθογραφία. (από το έψιλον γιώτα της κατάληξης δεία αφαιρέθηκε το έψιλον) Η λέξη συντίθεται ετυμολογικά από το στερητικό άλφα και το κῆδος (φροντίδα)από το ρήμα κήδομαι=φροντίζω

Στην Ψυχιατρική και την Ψυχολογία, η ακηδία ορίζει την (παθολογική) απουσία συναισθημάτων, την αβουλία και τις μειω
μένες επιδιώξεις, παρορμήσεις ή επιθυμίες, που ως συμπτώματα απαντούν σε διάφορες ψυχικές νόσους. Ειδικότερα, η ακηδία εκφράζει απλώς την έλλειψη διάθεσης και ευχάριστων συναισθημάτων μέχρι και την πλήρη αδιαφορία (απάθεια).

Σύμφωνα με την θεολογική θεώρηση η ακηδία προξενεί παραλυσία στο νου και την ψυχή, οκνηρία στην εκπλήρωση των εντολών του Θεού, και προπαντός μίσος για την προσευχή και την ψαλμωδία Απ’ αυτή την παράνομη μάνα γεννιούνται δύο ασεβέστατες θυγατέρες. Πρώτη είναι η μικροψυχία, όταν ο άνθρωπος βρίσκει δύσκολο τον πνευματικό αγώνα και ακατόρθωτες τις αρετές, οπότε πέφτει στην αμέλεια και δεύτερη είναι η απόγνωση, όταν, λόγω της αμέλειάς του, χάσει κάθε ελπίδα σωτηρίας. Χαρακτηρίζεται ως βαρύτατο αμάρτημα, ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, μαζί με την υπερηφάνεια, τη φιλαργυρία, την πορνεία, την οργή, τη γαστριμαργία, τον φθόνο.

Ομόρριζες της ακηδίας ο κηδεμόνας, γιατί είναι αυτός που φροντίζει νοιάζεται και επιβλέπει, και η κηδεία  που επίσης προέρχεται από το ρήμα κήδομαι, καθώς η φροντίδα του νεκρού είναι η κηδεία του.  Στην Ιλιάδα στην ραψωδία Ω , στ. 554, ο Έκτορας κεῖται ἀκηδής, άφρόντιστος, αφού δεν είχε λάβει  τις απαραίτητες ταφικές τιμές, μετά τον θάνατό του.

 

Από πού και γιατί - Ο κύβος ερρίφθη!

 Η φράση «ο κύβος ερρίφθη» , χρησιμοποιείται σήμερα όταν θέλουμε να πούμε ότι μετά από δισταγμό πάρθηκε η κρίσημη απόφαση, και αποτελεί επιβίωμα της φράσης «ανερρίφθη ο κύβος».

 Πρόκειται για μετάφραση της λατινικής φράσης «alea jacta est», που σύμφωνα με τον ιστορικό Σουητώνιο, είπε ο Ιούλιος Καίσαρας το 49 π.Χ., όταν αποφάσισε να διαβεί τον ποταμό Ρουβίκωνα και να κατευθυνθεί προς τη Ρώμη χωρίς να διαλύσει τον στρατό του, όπως απαιτούσε η ρωμαϊκή νομοθεσία προκειμένου να προστατεύεται η ρωμαϊκή δημοκρατία από στρατιωτικά πραξικοπήματα ή εμφυλίους πολέμους.

 

Ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας, το 60 π.Χ μαζί με τον Κράσο και τον Πομπήιο έκανε την τριανδρία και ως ύπατος πολέμησε και νίκησε τους Γαλάτες με αποτέλεσμα η Γαλατία να προσαρτηθεί στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

 Έχοντας συγκεντρώσει μεγάλη αίγλη και χωρίς να εμποδίζεται από τον Κράσο, μόνο ένα εμπόδιο υψωνόταν μεταξύ του Ιουλίου Καίσαρα και της απόλυτης εξουσίας... ο Πομπήιος, ο οποίος είχε ονομαστεί μόνος ύπατος από τη Γερουσία και ήθελε να αναγκάσει τον νικητή των Γαλατών να επιστρέψει στη Ρώμη ως απλός πολίτης. Ο Καίσαρας, όμως, είχε άλλες βλέψεις.       Επιθυμούσε να εγκαταλείψει, ο Πομπήιος, το αξίωμά του ή να του αφήσουν την επαρχία και τα στρατεύματά του μέχρι τη σύγκληση της λαϊκής συνέλευσης, όπου θα ζητούσε την υπατεία. Η Γερουσία αντέδρασε και με ψήφισμα αποφάσισε να εξασφαλίσει στους υπάτους απόλυτη εξουσία εναντίον του Καίσαρα.

 Μετά από αυτή την κίνηση της συγκλήτου, ο Καίσαρας, στις 10 Ιανουαρίου του 49 π.Χ πήρε τη μεγάλη απόφαση, που θα σήμαινε κίνηση κατά της Συγκλήτου, να περάσει δηλαδή τον ποταμό Ρουβίκωνα  που αποτελούσε το βόρειο σύνορο μεταξύ της Ιταλίας και Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατίας. Τότε αναφώνησε την ιστορική φράση « Ανερρίφθη ο κύβος!». Αξίζει να αναφερθεί ότι η φράση λέχθηκε στα ελληνικά και προέρχεται από το έργο του Μενάνδρου «Αρρηφόρος ή Αυλητρίς». Επίσης από τη διάβαση του Ρουβίκωνα προέκυψε και παροιμιακή φράση διέβην τον Ρουβίκωνα που λέγεται για τις αμετάκλητες και ίσως παράτολμες αποφάσεις μας. 

Από πού και γιατί - Σίνης ο Πιτυοκάμπτης

 Ο Σίνης ο Πιτυοκάμπτης αναφέρεται στη μυθολογία ως  ληστής, νόθος γιος του Ποσειδώνα που  έστηνε τις παγίδες του στον Ισθμό, συλλάμβανε τους περαστικούς, με την τεράστια δύναμή του λύγιζε τις κορυφές δύο κοντινών πεύκων- και έδενε σ` αυτές τα πόδια του θύματός του. Μετά άφηνε τις κορυφές και το θύμα σχιζόταν στα δύο. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή λύγιζε ένα πεύκο και διέτασσε τους οδοιπόρους να το κρατήσουν λυγισμένο. Αυτοί όμως, μη έχοντας την απαραίτητη δύναμη, παρασύρονταν από το δέντρο, εκτινάσσονταν μακριά και σκοτώνονταν. Τον Σίνη τον Πιτυοκάμπτη σκότωσε ο Θησέας με τον τρόπο που αυτός σκότωνε τα θύματά του. 

Μετά τον φόνο του γιου του Ποσειδώνα, ο Θησέας τον τίμησε καθιερώνοντας τα Ίσθμια ως ταφικούς αγώνες, ώστε να εξαγνιστεί από τον φόνο και να διαφυλάξει τον ίδιο και την πόλη του από την οργή του Θεού. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Θησέας καθιέρωσε τους αγώνες προς τιμή του Σκίρωνα, που επίσης είχε σκοτώσει και ο οποίος ήταν συγγενής του.

 Το Πιτυοκάμπτης προέρχεται από το πίτυς που σημαίνει πεύκο και το κάμπτω δλδ λυγίζω. Το δε Σίνης προέρχεται από το ρήμα σίνομαι που σημαίνει βλάπτω. Πιθανολογείται πως από αυτήν την ρίζα οι Άγγλοι δημιούργησαν την "αμαρτία" τους, το "sin" , καθ' ότι το να την διαπράττεις είναι κάτι που σε βλάπτει.

 Στην Ελληνική η αμαρτία σύμφωνα με την ετυμολογία της προέρχεται από το στερητικό "α" και το"είμαρται", παθητ. πρκ. του "μείρομαι"  που σημαίνει λαμβάνω το μέρος που μου ανήκει, ό,τι είναι ορισμένο από τη μοίρα° βλ. ειμαρμένη] δηλώνει το πράττειν χωριστά... σύμφωνα μ αυτήν την προσέγγιση ο άνθρωπος  αμαρτάνει διαχωρίζοντας τον εαυτό του από το όλον και επιμερίζοντας το ως προς τον ίδιο, για να λάβει ένα μέρος που δεν του ανήκει

Σωσίας - Αμφιτρύων

 Όταν κάποιος μοιάζει καταπληκτικά με κάποιον άλλον λέμε ότι είναι ο σωσίας του. Η έκφραση αυτή προέρχεται από το θεατρικό έργο Αμφιτρύων του Πλαύτου. Σ’ αυτό το έργο του ρωμαίου συγγραφέα, ο γνωστός ερωτύλος Ζευς πόθησε την γυναίκα του  Αμφιτρύωνα Αλκμήνη. Στην προσπάθειά του λοιπόν να την προσεγγίσει μεταμφιέστηκε και της παρουσιάστηκε ως Αμφιτρύωνας. Μαζί του ήταν κι ο Ερμής που είχε πάρει τη μορφή του υπηρέτη του Αμφιτρύωνα ο οποίος λεγόταν Σωσίας. Ο πραγματικός Σωσίας όμως έτυχε να είναι παρόν κατά τη διάρκεια αυτής της προσέγγισης και όταν είδε τον πανομοιότυπό του μπροστά του τα έχασε κι άρχισε να αμφιβάλλει για το ποιος είναι ποιος. Έμμετρη κωμωδία με τον ίδιο τίτλο και το ίδιο θέμα έχει γράψει και ο Μολιέρος. Πηγή έμπνευσης τόσο του Πλαύτου όσο και του Μολιέρου ήταν η μυθολογία μας. Ο Δίας λοιπόν, έχοντας πάρει τη μορφή του Αμφιτρύωνα, παραπλάνησε την Αλκμήνη και κοιμήθηκε μαζί της τρεις ολόκληρες νύκτες, ή μάλλον διέταξε τον Ήλιο να μη βγει για δύο ημέρες, τριπλασιάζοντας έτσι τη διάρκεια μιας νύκτας, ώστε να απολαύσει τον έρωτά του καλύτερα. Επιστρέφοντας ο πραγματικός σύζυγος από εκστρατεία, δεν βρήκε την Αλκμήνη όσο «θερμή» την περίμενε ύστερα από μια πολύμηνη απουσία του. Ακούγοντας μάλιστα τις εξηγήσεις της υποψιάσθηκε εύλογα απιστία και αποφάσισε να την κάψει ζωντανή. Ο Δίας όμως έσβησε με μία καταρρακτώδη βροχή την πυρά και ο Αμφιτρύωνας πείσθηκε τελικώς για ό,τι πραγματικά είχε γίνει, ύστερα και από σχετικές διαβεβαιώσεις του μάντη Τειρεσία. Μετά από εννέα μήνες η Αλκμήνη γέννησε τον Ηρακλή και τον Ιφικλή.

Από τη φράση "Le véritable Amphitryon est l'Amphitryon où l'on dîne" («Ο πραγματικός
Αμφιτρύων είναι ο Αμφιτρύων όπου δειπνούμε»>) που υπάρχει στο έργο του Μολιέρου, η λέξη «αμφιτρύων» στη γαλλική γλώσσα έγινε συνώνυμη του καλού οικοδεσπότη, όρος που ως αντιδάνειο ήρθε και στη νέα ελληνική, όπου «αμφιτρύων» σημαίνει και τον γενναιόδωρο οικοδεσπότη που μας φιλοξενεί και μας προσφέρει πλουσιοπάροχο γεύμα με την προϋπόθεση βέβαια οι φιλοξενούμενοι να μην έχουν τις κακές συνήθειες του Δία.