Η λέξη αρμονία, εκ του ρήματος «αρμόζω» ή «άρω» (βάση και
της λέξεως «Αρετή») σημαίνει αρμογή, μουσική συμφωνία, συνομολογία, συναρμογή,
σύνδεσμος και, κατ’ επέκταση, εναρμόνιση
των πραγμάτων. Στην ελληνική μυθολογία η
Αρμονία ήταν κόρη δύο θεών, κατά τη Θεογονία του Ησιόδου: του Άρη και της
Αφροδίτης και αδελφή του Φόβου και του Δείμου, και κατά μία άλλη εκδοχή, η
Αρμονία ήταν κόρη του Δία και της Ηλέκτρας, και καταγόταν από τη Σαμοθράκη, από
όπου είχε απαχθεί από τον Κάδμο. Αυτή την εκδοχή ασπάζεται ο Ευριπίδης στην
τραγωδία του Φόνισσαι.
Αρμονία είναι το γίγνεσθαι, η τάξη, το παιγνίδι εντός της
αναγκαιότητας, ο νόμος, το ίδιο το σύμπαν. Όλες οι δυνάμεις τείνουν να
συγκρουστούν και να βρουν μία ανακουφιστική θέση· ό,τι προκύπτει μετά τη σύγκρουση
είναι αρμονικό, η ζωή η ίδια στις αναταράξεις και την ηπιότητά της.
Η αρμονία προκύπτει από τα διαφορετικά. Το διέγνωσε αυτό
πρώτος ο πιο λεπτός ίσως ψυχολόγος και διανοητής της ανθρωπότητας, ο
Ηράκλειτος: Το αντίξουν συμφέρον και εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίαν (και
πάντα κατ' έριν γίνεσθαι), το αντίρροπο ωφελεί· και η καλλίστη αρμονία
προκύπτει από το διαφορετικό. Ο
Ηράκλειτος επίσης θεωρεί την κρυμμένη αρμονία, ανώτερη της φανερής. «αρμονία
αφανής, φανερής κρείττων».
Στον Εμπεδοκλή αναφέρεται ως κύριο όνομα, στην θέση της
Φιλότητος ή της Αφροδίτης. Στην ησιόδειο «Θεογονία» (937), καθώς και στην
ευρυτέρα Εθνική θεολογία και λατρεία των Ελλήνων, η Αρμονία είναι θεά (βλ.
Αρμονία). Στην πολιτειακή λατρεία της θεάς Αρμονίας, οι πολίτες και οι αρχές
των πόλεων την επικαλούντο για την
εύνομη κοινωνικοπολιτική ζωή.
Ως μουσικός όρος, ειδικά για την αρχαιοελληνική μουσική,
αρμονία σημαίνει μέθοδος κατασκευής μουσικών κλιμάκων, δια της συναρμογής
μουσικών διαστημάτων. Κατ' επέκταση ο όρος αρμονία σημαίνει «μουσική κλίμακα».
ΑΠΟ ΠΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ: Ένα ταξίδι στις ρίζες λέξεων εκφράσεων. Μια παραγωγή της ΦΩΝΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. Δευτέρα με Παρασκευή στις 10 και 56 και στις 19 και 55 από το ραδιόφωνο της ΝΕΤ 105,8 ΚΑΙ 91,6.
