ΑΠΟ ΠΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑΤ
Ι
ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΖΑΧΑΡΙΟΥ
Ένα ταξίδι στις ρίζες λέξεων εκφράσεων.
Μια παραγωγή της ΦΩΝΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του σύγχρονου πολιτισμού, πολύ συχνά τροποποιείται η σημασία αρχαίων λέξεων, και προπαντός δημιουργούνται συνεχώς νέοι διεθνισμοί στηριγμένοι σε αρχαία ελληνικά και σε λατινικά λεξικά στοιχεία. Με βάση το αρχαίο πολιτεία έχουμε π.χ. στ’ αγγλικά policy ‘άσκηση πολιτικής’, αλλά επίσης και police ‘αστυνομία’, γαλλικό police, ιταλικό polizia, γερμανικό Polizei.
Oι τομείς όπου πρώτα διέπρεψαν οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ο αθλητισμός, η ιατρική, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η πολιτική οργάνωση, η ναυτιλία και η στρατηγική τέχνη. Mερικοί χαρακτηριστικοί όροι από αυτούς τους τομείς που πέρασαν στα λατινικά και απο ‘κεί στις νεότερες γλώσσες:
ἀθλητής > athleta∙ ἱππόδρομος > hippodromos∙ ἐπιληψία > epilepsia∙ φιλοσοφία > philosophia διαλεκτική ‘φιλοσοφική μέθοδος’ > dialectica∙ μουσική > musica∙ γραμματική > grammatica∙ ἱστορία > historia∙γεωμετρία > geometria∙ ἀριθμητική > arithmetica∙ κυβερνῶ ‘οδηγώ πλοίο’ > gubernare∙ στρατηγία ‘το αξίωμα του στρατηγού’ > strategia (στρατηγική είναι ‘η τέχνη του στρατηγού’).
Εκατοντάδες χιλιάδες λέξεις των νεολατινικών, των νεότερων γλωσσών, και γενικά του «διεθνούς επιστημονικού λεξιλογίου» (οι κατεξοχήν «διεθνισμοί») στηρίζονται όχι σε ολόκληρες λέξεις αλλά σε λεξικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής, που σήμερα χρησιμεύουν σάν παραθήματα ή συμφύματα:
a- (an-) < ἀ- (ἀν-), anti- < ἀντί, hyper- < ὑπέρ, < paleo- < παλαιός, neo- < νέος, micro- < μικρός, mega- < μέγας, poly- < πολύς, macro- < μακρός, -ist< -ιστής, -ism < -ισμός, -logy < -λογία (λόγος), -therapy < θεραπεία.
Συχνά μάλιστα δέν ακολουθούν ακριβώς τους κανόνες των αρχαίων ελληνικών και των λατινικών, αφού δημιουργήθηκαν για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των νεότερων γλωσσών και όχι για επίδειξη αρχαιομάθειας.
Ο μεγάλος αριθμός δανείων απ’ τ’ αρχαία ελληνικά στις ευρωπαϊκές γλώσσες είχε προκαλέσει κιόλας απ’ την αναγέννηση τη δημιουργία νέων μορφολογικών και σημασιολογικών μοντέλων σ’ αυτές. Στις γλώσσες που μετέχουν στο σύγχρονο τεχνολογικό πολιτισμό, αυτές οι νέες λέξεις είναι πολλαπλάσιες απ’ όλες τις ελληνικές λέξεις που καταγράφονται στα αρχαία κείμενα δέκα περίπου αιώνων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου