Από πού και γιατί - Σεισάχθεια, Χρέος επαχθές και απεχθές

Το πρώτο γνωστό “κούρεμα” χρεών στην ιστορία νομοθετήθηκε από τον Αθηναίο νομοθέτη και ποιητή Σόλωνα, έναν από τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας. Ονομάστηκε “σεισάχθεια”, από τις λέξεις “σείω”, που σημαίνει ταρακουνώ και “άχθος”, που σημαίνει βάρος, αλλά και χρέος. Ουσιαστικά, η σύνθετη λέξη σεισάχθεια σημαίνει την αποτίναξη των χρεών.

Για την σεισάχθεια του Σόλωνα διαβάζουμε στην Αθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη:

Τοιαύτης δέ τῆς τάξεως οὔσης ἐν τῇ πολιτείᾳ
Επειδή λοιπόν αυτή ήταν η κατάσταση στο δήμο
καί τῶν πολλῶν δουλευόντων τοῖς ὀλίγοις,

και επειδή οι πολλοί ήταν δούλοι στους λίγους,
ἀντέστη τοῖς γνωρίμοις ὁ δῆμος.
ξεσηκώθηκε ο δήμος ενάντια στους επιφανείς.
Ἰσχυρᾶς δέ τῆς στάσεως οὔσης
Επειδή η πολιτική αναταραχή ήταν σφοδρή
καί πολύ χρόνον ἀντικαθημένων ἀλλήλοις,

κι επειδή για πολύ χρόνο η μια παράταξη ήταν αντιμέτωπη με την άλλη,
εἵλοντο κοινῇ διαλλακτήν καί ἄρχοντα Σόλωνα [...].
εξέλεξαν από κοινού το Σόλωνα ως μεσολαβητή (συμφιλιωτή) και άρχοντα. […].
Κύριος δέ γενόμενος τῶν πραγμάτων Σόλων
Όταν ο Σόλωνας έγινε κύριος της κατάστασης
τόν τε δῆμον ἠλευθέρωσε
ελευθέρωσε τους πολίτες
καί ἐν τῷ παρόντι καί εἰς τό μέλλον κωλύσας δανεί-ζειν ἐπί τοῖς σώμασι
και απαγόρευσε να δανείζεται κάποιος με αντάλλαγμα την ελευθερία του στον παρόν και στο μέλλον
καί νόμους ἔθηκε καί χρεῶν ἀποκοπάς ἐποίησε
και θέσπισε νόμους και διέγραψε τα χρέη,
καί τῶν ἰδίων καί τῶν δημοσίων, ἅς σεισάχθειαν καλοῦσιν,
τα ιδιωτικά και τα δημόσια, γεγονός που το ονομάζουν «σει-σάχθεια»
ὡς ἀποσεισάμενοι τό βάρος.
επειδή αποτίναξαν το βάρος.

Θεωρείται από πολλούς, λανθασμένα, ότι η σεισάχθεια ήταν πλήρης διαγραφή των χρεών,  στην πραγματικότητα ήταν απλώς μια ευνοϊκή ρύθμιση που είχε στόχο να προστατέψει τον κόσμο από τους τοκογλύφους.
Στις μέρες μας που τα χρέη, ιδιωτικά, δημόσια κι εθνικά μας απειλούν, όροι όπως επαχθές χρέος και απεχθές χρέος, ακούγονται συχνά στα μέσα ενημέρωσης, όροι όπως  επαχθές χρέος και απεχθές χρέος. Λόγω της συνήχησης των λέξεων, έχει δημιουργηθεί μία σύγχυση, για αυτούς τους οικονομικούς όρους που μπήκαν στο λεξιλόγιο μας.

 Απεχθές Χρέος: Odious Debt
Απεχθές σημαίνει  αντιπαθές, μισητό.επονείδιστο, ανήθικο.  Πρόκειται για θεωρία του Διεθνούς Δικαίου η οποία υποστηρίζει ότι οι οφειλές του δημόσιου χρέους μιας χώρας που δημιουργήθηκαν από ένα καθεστώς, για σκοπούς μη εθνικού συμφέροντος, δεν θα πρέπει να είναι εκτελεστές, δηλαδή, δεν θα πρέπει να καταβάλλονται.

Για να θεωρηθεί απεχθές το δημόσιο χρέος μιας χώρας θα πρέπει: α. ο δανεισμός να έχει γίνει με ανήθικο τρόπο και χωρίς την ουσιαστική συγκατάθεση του λαού της χώρας, β. τα δάνεια να σπαταλήθηκαν σε δραστηριότητες μη συμφέρουσες το λαό και τη χώρα και  γ. οι πιστωτές να γνώριζαν τις συνθήκες δανειοδότησης. Ιστορικό παράδειγμα η άρνηση της σοβιετικής κυβέρνησης το 1921 να πληρώσει τα τσαρικά χρέη με την αιτιολογία ότι «κανένας λαός δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει την αξία των αλυσίδων που ο ίδιος φορούσε στην διάρκεια των αιώνων».


Επαχθές Χρέος: Onerous Debt
Επαχθές χρέος είναι το βαρύ, το ασήκωτο, το αβάσταχτο χρέος,  Ένα κράτος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την πληρωμή χρέους επικαλούμενο την «κατάσταση ανάγκης» (state of necessity) η οποία υιοθετείται από την Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ και αναφέρει ότι «ένα κράτος δεν μπορεί να κλείσει τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα δικαστήρια, να διαλύσει την αστυνομία, να παραμελήσει τις δημόσιες υπηρεσίες και να εκθέσει το λαό του σε συνθήκες χάους και αναρχίας, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τους δανειστές του, αλλοδαπούς ή ημεδαπούς».