Παρασκευή 31 Ιανουαρίου 2020

Από πού και γιατί* - Πιόνι

Τον άνθρωπο που άγεται και φέρεται , που δεν έχει δική του γνώμη και ενεργεί σύμφωνα με τις υποδείξεις και εντολές άλλων συχνά τον αποκαλούμαι... πιόνι < γαλλική pion + -ι < μέση γαλλική pionier (=πεζικάριος) < παλαιά γαλλικά peonier < peon (=πεζικάριος) < υστερολατινική pedo < pes < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *pṓds
Πιόνι είναι ο στρατιώτης στο σκάκι (συνεκδοχικά) καθένα από τα 32 κομμάτια του σκακιού, τα πιόνια
(μεταφορικά) κάποιος που παρασύρεται ή ποδηγετείται από άλλους. Επειδή, λοιπόν, στο σκάκι και σε άλλα επιτραπέζια παιχνίδια, τα πιόνια κινούνται από τον παίχτη, δηλαδή όπως θέλει αυτός, η λέξη πιόνι πήρε τη σημασία του άβουλου ανθρώπου που άγεται και φέρεται από κάποιον άλλον. Η φράση "άγεται και φέρεται" που είπαμε πριν λίγο, είναι αρχαϊκή, τη πρωτοσυναντάμε στον Όμηρο, στην Ιλιάδα΄καθώς και αργότερα στον Ηρόδοτο, τον Πλούταρχο και άλλους αρχαίους συγγραφείς. Στις αναφορές αυτές η έκφραση "άγειν και φέρειν" σήμαινε τη λεηλασία που προέβαιναν οι κατακτητές σε ξένη χώρα. Και ειδικότερα το "άγειν" σήμαινε την αρπαγή ανθρώπων και ζώων, δηλαδή εμψύχων ενώ το "φέρειν" την αρπαγή πραγμάτων, δηλαδή άψυχων αντικειμένων. 'Αγεται και φέρεται λέμε, δηλαδή, δεν έχει κανέναν έλεγχο στη ζωή του.
 Όχι ακριβώς της ίδιας αλλά παρόμοιας σημασίας είναι το  αρκτικόλεξο της αργκό ΟΦΑ (= Όπου Φυσάει ο Άνεμος) που χρησιμοποιούμαι για να χαρακτηρίσουμε τον αναποφάσιστο, τον ευμετάβλητο, τον αναξιόπιστο, τον ασταθή, τον επιπόλαιο,τον χειραγωγήσιμο. Φτερό στον άνεμο  χαρακτηρίζουμε και την άστατη γυναίκα, φράση που προήλθε από τη γλώσσα της όπερας και συγκεκριμένα το λιμπρέτο «La donne è mobile» («Η γυναίκα είναι άστατη») του Βέρντι, από το οποίο πήρε το ρυθμό και το πνεύμα των στίχων του, το πολύ γνωστό ελληνικό «Φτερό στον άνεμο, γυναικάς μοιάζει…».  

*Καθημερινά (Δευτ - Παρ) στο Πρώτο Πρόγραμμα https://webradio.ert.gr/proto/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Απογείωση 1976

 Στην εξέδρα του αποχαιρετισμού  το  μαντήλι που ανέμισες  ένα τόνο πιο σκούρο απ' τη θάλασσα δύο απ' τον ουρανό τρύπα σκοτεινή στα ...