Από πού και γιατί - Μάσκα

 Η μάσκα προστασίας έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας και όπως δείχνουν τα πράγματα θα παραμείνει για αρκετό καιρό  ακόμα. Η ιστορία της μάσκας  χάνεται στα βάθη των αιώνων. Δεν υπάρχει πολιτισμός, από εκείνον των Μάγια μέχρι του σύγχρονου της παγκοσμιοποίησης και του διαδικτύου, που δεν έχει χρησιμοποιήσει μάσκες με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Για την κοινωνική ανθρωπολογία,  τη λαογραφία, τη
θρησκειολογία αλλά και την ιατρική, η μάσκα αποτελεί διαχρονικά, αντικείμενο μελέτης και για την τέχνη, μια ιδιαίτερη πηγή έμπνευσης.

Στο λεξικό Μπαμπινιώτη διαβάζουμε πως είναι δάνειο από το παλαιό ιταλικό masca, maschera στα σύγρονα Ιταλικά. Υπάρχει όμως  και  το γαλλικό masque, απ' οπού είναι εξίσου πιθανό να το έχουμε δανειστεί. Το υστερολατινικό masca, σήμαινε «προσωπείο» αλλά και «μάγισσα, δαίμονας», με προέλευση από το προ-ρωμαϊκό *maska «μαύρος», από το φούμο που μαύριζε το πρόσωπο.

 Κληρονομιά από Διονυσιακές γιορτές και άλλα θρησκευτικά έθιμα, στην αρχαία Ελλάδα τα προσωπεία καθιερώθηκαν στο Αττικό Θέατρο από το  Θέσπη τον 6ο π.Χ αιώνα.

Φτιαγμένα στην αρχή από άχρωμο λινό ύφασμα, απέκτησαν με τον καιρό το χρώμα και τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου προσώπου.

Το προσωπείο αποτελούσε εργαλείο πρακτικής ανάγκης: ο κάθε υποκριτής έπαιζε πολλούς ρόλους. Οι άντρες υποδύονταν γυναίκες ενώ ο Χορός έπρεπε να έχει ομοιογένεια.

Θα ήταν παράλειψη  να μην αναφέρουμε το τουρκικό maskara, που προέρχεται από το αραβικό maskharah ΜΑΣΧΑΡΕ που σημαίνει γελωτοποιός.  Στα ελληνικά  «μασκαράς» είναι ο αποκριάτικος, που φοράει μάσκα, αλλά κι ο επιπόλαιος  που φέρεται κατά τρόπο ανεπίτρεπτο ή γελοίο, που κάνει μασκαραλίκια. Στο Λεξικό της Κοινης Νεοελληνικής διαβάζουμε ότι πρόκειται για διαφορετικές λέξεις, με διαφορετική ετυμολογία. Ο μεταμφιεσμένος μασκαράς ετυμολογείται από τη λατινική μάσκα , ενώ αυτός που κάνει μασκαραλίκια από τον αραβοτουρκικό μασκαρά.

Βέβαια, όπως  σημειώνει εύστοχα ο Νίκος Σαραντάκος στο ιστολόγιό του, η διαφορά σημασίας από τον μεταμφιεσμένο στον γελωτοποιό είναι μικρή και εύκολα γεφυρώνεται, οπότε θα ήταν πιο απλό να δεχτούμε, όπως έχει προταθεί, ότι και η λατινική λέξη masca έχει αραβική προέλευση.