Από πού και γιατί -γοργόνα γοργός

 

Οι γοργόνες στην ελληνική μυθολογία, στην  εκδοχή που έχουμε από τον Ησίοδο, ήταν οι τρείς αδελφές Σθενώ, Μέδουσα και Εὐρυάλη. Περιγράφονται ως φριχτά πλάσματα, με μορφή γυναίκας από τη μέση κι επάνω και με τη μορφή ψαριού από τη μέση και κάτω, με φίδια αντί για μαλλιά στο κεφάλι και  βλέμμα που πέτρωνε όποιον τολμούσε να τις κοιτάξει στα μάτια.  Ανάμεσα στους μύθους, από τους πλέον διαδεδομένους είναι  αυτός της αδελφής του Μ. Αλεξάνδρου, της Θεσσαλονίκης, που μεταμορφώθηκε σε Γοργόνα γιατί από λάθος ή άγνοια πέταξε το «αθάνατο νερό» που ο αδελφός της με κόπους και κινδύνους είχε αποκτήσει για να εξασφαλίσει την αθανασία. Είναι αυτή που ρωτάει τους ναύτες "Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;" κι αν απαντήσουν ότι ζει τους αφήνει να φύγουν τραγουδώντας με την λύρα της. Αν όμως απαντήσουν ότι ο πέθανε , ανατρέπει το καράβι πετώντας  το ψηλά  και το βυθίζει. Έπειτα  μετανιώνει για τις ζωές των ναυτών που αφαίρεσε, κλαίει και μοιρολογεί, από τα κλάματα σηκώνεται τρικυμία και θύελλα μεγάλη που αφανίζει τα πάντα στο πέρασμά της. Γοργόνες συναντάμε σε πολλές περιπτώσεις στη μυθολογία, τη λογοτεχνία και τη λαογραφία άλλων πολιτισμών. Οι πρώτες γνωστές ιστορίες για γοργόνες εμφανίστηκαν στην Ασσυριακή μυθολογία το 1000 π.Χ. Στη σύγχρονη λαϊκή γλώσσα η λέξη γοργόνα χρησιμοποιείται συνήθως για να
περιγράψει την όμορφη κοπέλα, συνηθέστατα ως φιλοφρόνηση κατά την εκδήλωση ενδιαφέροντος ενός άνδρα σε μια γυναίκα.  Συνώνυμο του «μανίτσα» και του «ζαργάνα». «Πού θέλει η γοργόνα μου να την πάω απόψε;»., ρώτησε ο καταγοητευμένος Ετυμολογικά το όνομα προέρχεται από τη ρίζα γορ  η οποία αναδιπλασιάζεται συντομευμένη κι έτσι προκύπτει  η Γοργώ της Γοργούς, όπως την βρίσκουμε στον Όμηρο, αλλά αργότερα και στον Ησίοδο που εμφανίζεται και η αιτιατική πληθυντικού "τας Γοργούς". Ωστόσο  το ουσιαστικό μετά τον Ησίοδο περνά  στην κλίση των ρινικών κι έτσι προκύπτουν οι γοργόνες. Η ρίζα γορ δεν σχετίζεται με την ταχύτητα, , αλλά με την αδυναμία, την εξασθένιση, τα γηρατειά, την αποξήρανση.: Γοργώ είναι αυτή που προκαλεί εξασθένιση, αρρώστια, αδυναμία, γήρας. Το επίθετο γοργός αρχικά σήμαινε: "αυτός που προκαλεί φόβο, τρόμο με την όψη ή το βλέμμα του" και μεταγενέστερα αποκτά τη σημασία "γρήγορος", που δεν προέρχεται από την ίδια ρίζα -παρά τη συνήχηση- αλλά μάλλον λόγω αυτής, το γοργός και το γρήγορος, κατέληξαν συνώνυμα.