Από πού και γιατί* - Κολαούζος

Στο λήμμα  κολαούζος  το λεξικό της κοινής Ελληνικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη αναφέρονται μόνο δύο από τις πολλές ομολογουμένως σημασίες που έχει αποκτήσει η λέξη:1. ο οδηγός σε μια πορεία, αυτός που δείχνει το δρόμο. ΠAΡ Xωριό που φαίνεται κολαούζο δε θέλει, για κάτι αυτονόητο και πασιφανές. 2. άνθρωπος φορτικός, προσκολλημένος σε κάποιον. συνήθως ανώτερό του, που τον ακολουθεί πάντα και του προσφέρει τις υπηρεσίες του. Ο κολαούζος είναι  άμεσο δάνειο από την τουρκική, kιlavuz που σημαίνει οδηγός. Οι οδηγοί των καραβανιών στα βαλκάνια  έλεγαν τα άλογά τους κολαούζους, δηλ. οδηγούς, διότι ήξεραν το δρόμο, και έτσι ενώ ο αναβάτης μπορούσε να αποκοιμηθεί στο σαμάρι, και το άλογο πήγαινε  χωρίς καθοδήγηση από τον καβαλάρη. Αν κάποιος δεν ήξερε το δρόμο, έπαιρνε ένα κολαούζο (άνθρωπο και άλογο) και έβρισκε το δρόμο του προορισμού του. Εξ ου και η παροιμιακή φράση «χωριό που φαίνεται, κολαούζο δε θέλει» που υπάρχει και στην τουρκική από όπου  κατά πάσα πιθανότητα τη δανειστήκαμε.

Στην καθομιλουμένη η λέξη απέκτησε κι άλλες σημασίες. Κολαούζος επίσης ονομάστηκε  το συρματόσκοινο με το οποίο συνδέονταν οι δύτες με το σκάφος τους, το εργαλείο με το οποίο  ανοίγουμε  σπειρώματα για να περάσουμε βίδες, αλλά και το ψάρι , που η επιστημονική του ονομασία είναι Naucrates ductor. Το ψάρι  αυτό που ζει σε εύκρατες και τροπικές θάλασσες, ακολουθεί μεγάλα πλοία  γιατί τρέφεται από τα απορρίμματα αλλά και τους  καρχαρίες  με τους οποίους  λειτουργεί και ως οδοντόβουρτσα  εισερχόμενο στο στόμα για να καθαρίσει  τα υπολείμματα της τροφής από τα δόντια τους.

Πάντως σήμερα λόγω της παρετυμολογικής συσχέτισης: με το κολλάω- η συνηθέστερη χρήση  της λέξης στην καθομιλουμένη είναι με τη σημασία του υποτακτικού του γλείφτη, σφουγκοκωλάριου, του προσκολλημένου.

* Καθημερινά στο ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ  https://www.ertecho.gr/radio/proto/ (Δευτέρα - Παρασκευή)στις 7:56 και στις 18:56