Από πού και γιατί - Αλήτης

Έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές απ' αυτό το βήμα σε λέξεις που με τα χρόνια οι έννοιές τους αλλάζουν κατά τον ίδιο τρόπο που αλλάζουν στο παιχνίδι που παίζαμε μικροί το σπασμένο τηλέφωνο. Η λέξη αλήτης από το ρήμα αλάομαι αλώμαι περιφέρομαι - περιπλανώμαι, αρχικά περιέγραφε τον εξόριστο, τον εκτοπισμένο, αυτόν που περιπλανιέται μακριά από την πατρίδα του. Στην Οδύσσεια συναντάμε τη λέξη και με την έννοια του επαίτη.

Στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής ως αλήτης ορίζεται το περιθωριακό άτομο συνήθως χωρίς εργασία, που περιφέρεται στους δρόμους ή σε ύποπτους χώρους, για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τη συντήρησή του, αλλά και κάθε άτομο με κακή διαγωγή και απρεπή συμπεριφορά, ανεξάρτητα από την οικονομική ή κοινωνική του κατάσταση. Εκτός όμως από την κυρίαρχη αρνητική σημασία που έχει αποκτήσει η λέξη, ο αλήτης έχει αντιμετωπιστεί εντελώς διαφορετικά από τη λαϊκή κουλτούρα κυρίως μέσα από τραγούδια που τον απενοχοποιούν άλλοτε υμνώντας τον κι άλλοτε συμπονώντας τον. Ο αλήτης είναι μοναχικό ον. Ζει κοντά στην ελευθερία, γεμάτος

με όλα κι άδειος απ' όλα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Αλήτης που μας τραγούδησε η Βίκυ Μοσχολιού σε μουσική Γιώργου Ζαμπέτα και στίχους Αλέκου Καγιάντα

...Όμως τι φταίει αν γεννήθηκε φτωχός

Τι φταίει αυτός αν της ζωής

Αν της ζωής είναι ρημάδι

Αλήτη δίχως αγάπη

Με δίχως μάνα και δίχως σπίτι

Αλήτη μεσ τη μανία του βοριά

Μικρό σπουργίτι

Αλήτη...    

Συνώνυμο του αλήτη ο αλιτήριος. Οι δυο λέξεις συνδέονται σημασιολογικά, αλλά όχι ετυμολογικά. . Ο αλιτήριος (το λι με γιώτα)  σήμαινε στα αρχαία ελληνικά «αμαρτωλός» (από το ρήμα αλιταίνω= αμαρτάνω, αδικώ). Εξ' ου και η ορθογραφική διαφορά ανάμεσα στις δύο λέξεις. Ομόηχες του αλήτη ο αλύτης το λυ με ύψιλον κι αλίτης το λι με γιώτα. Ο Αλύτης με υ Προέρχεται από το ρήμα αλύω που σημαίνει «είμαι εκτός εαυτού». Σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη αλύτας σημαίνει ραβδοφόρος και προέρχεται από τη γοτθική λέξη walus που σημαίνει ράβδος. Αλύτης ήταν μέλος του σώματος ραβδοφόρων και μαστιγοφόρων με αστυνομικά καθήκοντα, εκτελεστικό όργανο των ελλανοδικών, που επέβλεπε και επέβαλε την τάξη κατά τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Επικεφαλής τους ήταν ο αλυτάρχης.

Ο αλίτης με ι  γνωστός και ως ορυκτό αλάτι είναι ορυκτό χλωριούχο νάτριο. Το όνομά του προέρχεται από την ομηρική λέξη "αλς" θάλασσα από την οποία λαμβάνεται.