Ραστώνη

Για την έλλειψη δραστηριότητας, την τεμπελιά, τη ραθυμία, τη χαλάρωση, χρησιμοποιούμε συχνά τις τελευταίες δεκαετίες τη λέξη ραστώνη. Η «θερινή ραστώνη» ή η «καλοκαιρινή ραστώνη» είναι ένα από τα δημοσιογραφικά κλισέ που εύκολα επιλέγει όποιος θέλει να περιγράψει την πλήρη αδράνεια, τη χαλαρότητα που επικρατεί το καλοκαίρι και ειδικότερα τον Αύγουστο. 

Η λέξη είναι αρχαία και ετυμολογείται από τον υπερθετικό του επιθέτου  ῥᾴδιος, ῥᾳδία, ῥᾴδιον & ὁ, ἡ ῥᾴδιος, τό ῥᾴδιον (= εύκολος, πρόθυμος, απερίσκεπτος)

Συγκριτικός: ὁ, ἡ ῥᾴων, τὸ ῥᾷον

Υπερθετικός: ὁ ῥᾷστος, ἡ ῥᾴστη, τό ῥᾷστον.

 Στην αρχαιότητα, αρχικά, είχε κυρίως θετικές σημασίες. Σήμαινε την ευκολία, την απαλλαγή από κάτι δυσάρεστο, την απαλλαγή από τον πόνο. Για παράδειγμα στο πλατωνικό συμπόσιο, η ραστώνη της πόσεως, είναι η ανακούφιση από τις συνέπειες της οινοποσίας. Η λέξη πήρε επίσης και την έννοια του ελεύθερου χρόνου, αλλά σταδιακά εμφανίστηκαν και αρνητικές σημασίες, όπως της νωχέλειας και της νωθρότητας. Ο Δημοσθένης θεωρούσε ότι «η καθ’ ημέραν ραστώνη και ραθυμία» των συμπολιτών του ήταν απαράδεκτη μπροστά στη μακεδονική απειλή.

Οι αρνητικές σημασίες τελικά επικράτησαν τουλάχιστον στα περισσότερα σύγχρονα λεξικά.

  Για το πώς έγινε κλισέ πιθανότατα ευθύνεται ένα κείμενο που εμφανίστηκε στις Πανελλήνιες εξετάσεις του 2003 και έκανε αναφερόταν “στη ραστώνη της συνεχούς εναλλαγής καναλιών, (του ζάπινγκ)”. Η λέξη θεωρήθηκε άγνωστη και η επιτροπή των εξετάσεων χρειάστηκε, να δώσει διευκρίνηση για τη σημασία της Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, τότε, έγραφαν για “Σφαγή των υποψηφίων”, καθώς αρκετοί μαθητές δεν είχαν καταλάβει τι σήμαινε η συγκεκριμένη λέξη.

Το ότι παραμένει και η θετική σημασία της λέξης μέχρι και σήμερα αποδεικνύεται από το ότι πολλά ξενοδοχεία και ταβέρνες την έχουν επιλέξει ως όνομα για να τονίσουν τις ειδυλλιακές διακοπές και τα υπέροχα γεύματα που προσφέρουν.

'Αλλωστε εκτός από τον ορισμό: "Κατάσταση κατά την οποία επικρατεί πλήρης αδράνεια, έλλειψη ζωτικότητας, ή ενεργητικότητας", το Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό Νεοελληνικής Γλώσσας, ορίζει την "ραστώνη" και ως τον βίο, τη "ζωή που είναι τρυφηλή"  (με ανέσεiς). Τώρα το κατά πόσον είναι "ηδύ το μη πράττειν" των Αρχαίων Ελλήνων ή το Dolce far niente των Ιταλών  (η γλυκύτητα του να μην κάνεις τίποτα, γλυκιά αδράνεια) εξαρτάται από το αν το έχεις επιλέξει εσύ ή στο έχουν επιβάλει.